Josef Koudelka

Koudelka çağdaş fotoğrafçılar arasında yüksek düzeyde biçimsel çingene fotoğrafları ile tanınmış bir isimdir. 1962 yılından bu yana Doğu Avrupa, İngiltere, İrlanda, Fransa ve İspanya'yı gezerek geniş çaplı çingene çalışması gerçekleştirmiştir. Koudelka'nın diğer dikkat çeken yönü, kariyeri boyunca hiçbir ticari anlaşmayı ya da dergi çalışmasını kabul etmemiş olmasıdır. Çalışma yöntemi açısından da, hiç bir zaman belli ve sabit bir karanlık odaya sahip olmaması ilgi çekicidir. Bu nedenle halen basılmamış olan çok sayıda fotoğrafının olduğu bilinmektedir. Koudelka çalışmalarında, özellikle de çingene projesinde, homojen bir topluluğun yaşam, dogum, evlilik ve ölüm ritüellerini fotoğraflayarak zengin bir koleksiyon oluşturmuştur.

Koudelka'nın Çingene fotoğraflarına yöneltilebiecek en önemli eleştiri, aşırı düzeyde formel olmalıdır. 1962-1970 yılları arasında Prag Divaldo tiyatrosunda, sürdürduğu sahne fotoğrafçılığı deneyimi ile paralel olarak çingene projesi, biçimsel olarak, tiyatro deneyiminden izler taşımaktadır. Kareler göz önüne alındığnda, genel yapı itibari ile kurulan atmosferin ile fotoğraflanan nesne ve kişilerin, form ve duruşlarının teatral olduğunu söylememiz mümkündür. Aynı zamanda projenin yayınlanan fotoğraflarının kurgusuna bakıldığında, ölüme dair fotoğraflarda, az sonra perde kapanacakmışcasına törensel bir duruş söz konusudur.
Kodudelka'nın 1970 yılında ana vatanı Çekoslavakya'yı terk edip İngiltere?ye yerleşmesi kariyeri açısından önemli dönüm noktalarından biridir. Prag'da 1968 yılında yaşanan Dubcek'in liberalleşme politakalrının destekçisi olan Koudelka, 68 Prag Baharını Brejnev tankarı tarafından yıkılması ile umutsuzluğa düşmüş ve iki yıl sonra ülkesini terk etmek zorunda kelmıştır.

Bu gelişmenin ardından sürgün günlerinde çektiği fotoğraflarını "Exiles/Sürgünler" adlı kitapta toplumıştır. Exiles kitabı önceki çalşmasından daha olgun ve daha gözleme dayalı öğelerle karşımıza çıkmaktadır, Koudelka?nın Exiles çalışması "öteki"ni tanımaya çalışan bireyin mücadelesi şeklinde de okunabilir. Ötekine ait simgeler, göstergeled vğ işaretler, ardıl çalışması "Chaos"a kaynak oluşturacak şekilde Exiles?da yer almaktadır. Kitabın kurgusu da, ayrıca bir hikaye bütünlüğü içerisinde Kodudelka kimliğindeki yabancının öyküsünü anlatmaktadır. Kitabın açılış fotoğrafı, bu öykünün ilk basamağını oluşturur. Pragın normal günlerde en işlek meydanlarının birine doğrultulan objektif, meydananın olağan dışı boşluğunu yansıtırken, sanatçının kendi kolunu da (öğlen saati olduğunu gösteren kol saatiyle birlikte) karenin içine sokması, hem kendisi için hem de izleyici için yeni bir öykünün başladığını işaret etmektedir. Exiles'da 1971 yılında tanıştığı Bresson'un "Mutlak An" yaklaşımından izler bulmamız mümkündür. Mutlak An iye birlikte Çingenelerde söz konusu olan teatral atmosfer dağılmış, onun yerine biçimsel ancak anlık fotoğraflar geçmiştir.

Exiles'ın ardından Koudelka daha simgesel bir anlayışla, Chaos albümünde Panaromik görüntüler oluşturur. İlk iki çalışmasından farklı olarak kimi zaman aşırı derecede soyutlamaya dayanan yeni bir yönelim söz konusudur. Chaos'la birlikte gelişen Theo Anglepoulos un "Ulis'in Bakışı" filminin sahne çekimleri, panaromik fotoğrafı daha yalın biçimlerde kullanmasına örnek gösterilebilir.