‘Eskimiş’ bir semtin fotoğrafları

Emine Uyar

Roman mahallelerinin başına gelenlerden etkilenen Birol Üzmez, eskimiş semtleri fotoğraflamaya başlamış

Fotoğraf sanatçısı Birol Üzmez’in “Mortakya-Roman Kahramanları” sergisi,..... Selahattin Akçiçek Kültür Merkezi’nde geçtiğimiz günlerde açıldı.
Kentsel dönüşüm kapsamında İstanbul’da Sulukule’nin başına gelenlerden sonra ‘Ege Mahallesi’ni mutlaka belgelemeliyim’ diyerek yola çıkan Üzmez’e, bu yolculukta çektiği fotoğraflar üç ödül kazandırdı.
“Kentsel dönüşümle birlikte her şey gözünüzün önünde birden hızla yok olmaya başladı” diyen Üzmez, Ege Mahallesi için şimdilik somut bir kentsel dönüşüm planının olmadığını, ama bu konuda büyük bir ‘potansiyel’ oluşturduğunu belirtiyor.
1993 yılında Tariş Genel Müdürlüğü’nde çalışmaya başlayan Üzmez, o yıllarda kurdukları fotoğraf grubu ile Mahallede bulunan Tariş Pamukyağı Kombinası’ndaki işçilere yönelik slayt gösterileri düzenler. Fabrikaya gidip gelirken içinden geçtiği Ege Mahallesi o zamanlar ilgisini çeker.


Her şey sokakta

İFOD ve Simurgphotos üyesi Birol Üzmez ve eşi, İzmir’de yaygın bir ‘şehir efsanesi’ olan, “Oraya girmeyin tehlikelidir” sözüne aldırmadan çalışmalara başlarlar. Orada yeni kurulmuş olan Roman Derneği de işlerini kolaylaştırır.
Çekimlere ilk olarak 6 Mayıs’ta Hıdırellez kutlamaları ile başlar Üzmez. Sonra bütün bir yaz boyunca defalarca mahalleye giderek kına gecesi, sünnet töreni, nişan, düğün gibi ritüelleri belgeler. Tabii mahalledeki günlük yaşam da yansır fotoğraflara.
“Çok eğlenceli geçiyor düğünler, her şey sokakta yaşanıyor” diyor Üzmez. Önceden düğün gibi eğlenceler, klarnet, ut, kanun, darbukadan oluşan ‘ince saz’ eşliğinde olurmuş. Bu gelenek yavaş yavaş yok olmaya başlamış ve daha ekonomik olduğu için org tercih edilmeye başlanmış.
Fotoğrafların bütününde ilk göze çarpan şey, Çingenelerin ten renklerini aslına uygun olarak yansıtan renk tonu. Bu tonun elde edilmesi İzmirli fotoğraf sanatçısı İlke Veral’in katkıları ile olmuş.

Tepecikli… Mor Takkeli…

Ege Mahallesi’nde yaşayanlar oraya Mortakya diyor. Bu ismin nereden geldiği hakkındaki rivayetler ise muhtelif. Üzmez, 1910’larda Selanik’ten göç eden mahallenin en yaşlısı ile yaptığı söyleşiden edindiği bilgileri aktarıyor: “Mahallede Rumlardan kalma bir kilise var. Hâlâ dört duvarı duruyor. Eskiden mor bir çatısı varmış. İzmir’in neresine çıkarsanız çıkın, o kilisenin mor kubbesi mutlaka görünürmüş. Orada yaşayan insanlara ‘Nerelisin sen’ diye sorduklarında, ellerini uzatarak ‘Mor Takkeliyim’ derlermiş. Mor Takke zamanla Mortakya olmuş.” Hatta şarkılarda da yerini almış; “Tepecikli… Mor Takkeli…” şeklinde.
Bu kelimenin aynı zamanda ‘birlikte yaşanılan yer’ anlamına geldiğini de aktarıyor Üzmez.

Akvaryumdaki balıklar

“Bir fotoğraf çektiğinizde biraz sonra o fotoğrafın çok bir esprisi kalmayabiliyor. Çünkü çok kısa bir süre sonra az önce çektiğinizi gölgede bırakacak bir olay gelişebiliyor” sözleriyle anlatıyor Üzmez mahallede fotoğraf çekerken yaşadıklarını.
Ege Mahallesi’nde yaşayanların orayı bir akvaryuma benzettiğini anlatıyor Üzmez. Bütün yaşamlarının orada geçtiğini ama artık akvaryumun içinde yaşayan balık olmak istemediklerini belirtiyor. “Toplum tarafından hor görüldüğü zaman insanlar kendi kabuklarına çekilip orada bir dünya oluşturuyorlar. O yüzden de son çabalarla akvaryumdan çıkıp özgür olmak istiyorlar” diyor.
Mortakya fotoğrafları, National Geographic dergisi Türkiye ayağının düzenlediği fotoğraf yarışması ile İstanbul Şalom gazetesinin düzenlediği “Barış” konulu yarışma ve Om Yayıncılık’ın düzenlediği “Modern Kentin Kaosu” konulu yarışmalardan ödüller kazandı.

Bir sonraki istasyon…

“Asırlar önce Çingenelerin yaptığı gibi bir kere yolcuğa çıktığın zaman nerede duracağını insan bilemiyor” diyen fotoğraf sanatçısı Birol Üzmez, Ege Mahallesi ile başladığı yolcuğu İzmir’in “eskimiş” semtlerinde devam ettirmeyi planlıyor: “Her kapı başka bir kapıyı açıyor. Yeni bir pencere doğuyor. Mahalleye giderken metroyu kullandık. Hilal İstasyonu’nda iniyorduk. Hep şu anonsu duyduk: ‘Bir sonraki istasyon Hilal.’ Sanırım bizim de yolculuğumuz devam edecek ve bir sonraki istasyonumuz galiba Hilal olacak.”

Birol ÜZMEZ Biyografisi İçin TIKLA

(İzmir/EVRENSEL)
http://www.evrensel.net/haber.php?haber_id=20741